اروپا با بحرانی جمعیتی مواجه است که می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر اقتصاد و ساختار اجتماعی کشورهای عضو داشته باشد. کاهش نرخ تولد، افزایش جمعیت سالمند و کاهش نیروی کار از جمله چالش‌های پیش روی این قاره هستند. در این مقاله، به بررسی وضعیت جمعیتی اروپا، مقایسه کشورهای مختلف و تأثیرات احتمالی این بحران می‌پردازیم.
کاهش نرخ تولد در اتحادیه اروپا
بر اساس داده‌های یورواستات، در سال ۲۰۲۳ تعداد تولدها در اتحادیه اروپا به کمترین میزان خود رسید؛ تنها ۳٬۶۶۵٬۰۰۰ نوزاد متولد شدند که نسبت به سال ۲۰۲۲ کاهش ۵٫۵٪ را نشان می‌دهد. این بزرگ‌ترین کاهش سالانه ثبت‌شده تاکنون است. عوامل متعددی مانند ناامنی شغلی، افزایش هزینه‌های زندگی، پاندمی، تورم و نگرانی‌های مربوط به تغییرات آب و هوایی در این کاهش مؤثر بوده‌اند. این کاهش نرخ تولد می‌تواند به کاهش جمعیت در سن کار و افزایش فشار بر سیستم‌های بهداشتی و بازنشستگی منجر شود.
نرخ باروری بسیار پایین در کشورهای اروپایی
آلمان در سال ۲۰۲۳ به فهرست کشورهای اتحادیه اروپا با نرخ باروری بسیار پایین پیوست؛ این نرخ به ۱٫۳۵ فرزند به ازای هر زن کاهش یافت که زیر آستانه ۱٫۴ تعیین‌شده توسط سازمان ملل است. استونی و اتریش نیز به این فهرست اضافه شدند و به کشورهایی مانند اسپانیا، یونان و ایتالیا پیوستند. این کاهش تا حدی به تأخیر در فرزندآوری تا دهه ۳۰ زندگی مرتبط است که منجر به کاهش تعداد فرزندان می‌شود. میانگین سن مادران در اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۳ به ۳۱٫۱ سال افزایش یافته است. نرخ باروری پایین چالش‌های اقتصادی مانند کاهش نیروی کار و فشار بر مالیات‌ها را به همراه دارد. حتی کشورهایی که به‌طور سنتی نرخ باروری بالاتری داشتند، مانند فنلاند، سوئد و فرانسه، با کاهش در نرخ تولد مواجه شده‌اند. کارشناسان این کاهش را به نااطمینانی‌های اقتصادی، مانند امنیت شغلی و تورم، و تغییرات در نگرش‌های اجتماعی نسبت به فرزندآوری نسبت می‌دهند. دولت‌ها تشویق به اجرای سیاست‌های حمایتی از خانواده‌ها و پاسخگویی به نیازهای جنسیتی برای حمایت از والدین شده‌اند.
تأثیر سیاست‌های ضد مهاجرتی بر بحران جمعیت
بحران جمعیتی در اروپا با رشد سیاست‌های راست افراطی و ضد مهاجرت تشدید شده است. این رویکردها می‌توانند تأثیرات اقتصادی شدیدی داشته باشند، از جمله کاهش رشد اقتصادی و افزایش هزینه‌های مربوط به بازنشستگی و مراقبت از سالمندان. با پیش‌بینی کاهش قابل‌توجه جمعیت بومی اروپا در قرن آینده به دلیل نرخ تولد پایین، مهاجرت به‌عنوان راهکاری برای کاهش فشارهای جمعیتی مطرح می‌شود. پیش‌بینی‌های یورواستات نشان می‌دهد که جمعیت اتحادیه اروپا با سطح مهاجرت کنونی تا سال ۲۱۰۰ حدود ۶٪ کاهش خواهد یافت، اما بدون مهاجرت این کاهش می‌تواند بیش از یک‌سوم باشد. کشورهایی مانند ایتالیا، آلمان و فرانسه که احساسات ضد مهاجرتی قوی دارند، بدون مهاجرت با کاهش شدید جمعیت مواجه خواهند شد. جمعیت سالمند فشار زیادی بر اقتصادها وارد می‌کند و هزینه‌های بهداشتی و بازنشستگی را افزایش می‌دهد. کارشناسان معتقدند که اگرچه مهاجرت به‌تنهایی نمی‌تواند تمام چالش‌های جمعیتی را حل کند، اما می‌تواند به تسهیل گذار به جامعه‌ای سالمندتر و حمایت از ثبات اقتصادی کمک کند. طرح‌هایی مانند پروژه کامینی در ایتالیا، که در آن پناهجویان برای احیای جوامع در حال کاهش اسکان داده می‌شوند، نشان می‌دهد که مهاجرت می‌تواند تأثیر مثبتی بر چالش‌های جمعیتی و اقتصادی داشته باشد.
جمعیت اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۴
بر اساس داده‌های یورواستات، جمعیت اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۴ به حدود ۴۴۹٫۲ میلیون نفر رسید که نشان‌دهنده رشد قابل‌توجهی نسبت به سال‌های گذشته است. این رقم حدود ۶٪ از جمعیت کل جهان را تشکیل می‌دهد. در میان کشورهای عضو، آلمان، فرانسه و ایتالیا به‌عنوان بزرگ‌ترین کشورهای از نظر جمعیت شناخته می‌شوند.
تغییرات جمعیتی در اروپا از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۳
بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۳، جمعیت جهان بیش از ۵۰٪ رشد داشته است. با این حال، همه کشورها با سرعت یکسانی رشد نکرده‌اند و برخی اصلاً رشد جمعیت نداشته‌اند. نقشه‌های تغییرات جمعیتی اروپا نشان می‌دهد که برخی مناطق با رشد جمعیت (نشان‌داده‌شده با رنگ سبز) و برخی دیگر با کاهش جمعیت (نشان‌داده‌شده با رنگ قرمز) مواجه بوده‌اند. این داده‌ها از چشم‌انداز جمعیت جهانی ۲۰۲۴ سازمان ملل متحد استخراج شده است.
پیش‌بینی کاهش جمعیت در ۹۳٪ کشورهای جهان تا سال ۲۱۰۰
تحقیقات جدید نشان داده است که تا پایان قرن، از هر ۱۰ کشور، ۹ کشور با بحران کاهش جمعیت مواجه خواهند شد که اثرات مخربی به همراه دارد. برخلاف انگلستان و ایالات متحده، کشورهای جهان نرخ باروری بالاتری دارند. به‌عنوان مثال، در نیجر.
